Historia funta sięga czasów, gdzie waluta była ściśle powiązana z wagą metalu szlachetnego. Oznaczało to tyle, że miała w nim realne odzwierciedlenie. Funt szterling jest najstarszą walutą, która jest nadal w obiegu. Jego historia sięga ponad 1200 lat. W tym artykule opiszę przeszłość, aby dobrze zrozumieć przyszłość angielskiej waluty. Czy faktycznie tak trudno określić przewidywany kurs funta? Aby to stwierdzić nie wystarczy spojrzeć wstecz o kilka lat.
Spis treści
Początki
Historia waluty brytyjskiej
Najniższy kurs funta
Kurs funta po kryzysie finansowym
Po ile funt brytyjski?
Początki funta szterlinga, czyli historia funta
Aby zrozumieć historię funta, należy pamiętać, że angielski system monetarny ma bardzo wiele cech zaczerpniętych z systemu rzymskiego. Rzymianie używali sztab metali szlachetnych różnych wag jako waluty. Słowo „pound”, czyli funt wywodzi się z łacińskiego słowa Libra i oznacza „wagę”. Symbol funta £ to także nawiązanie do wagi. Jest to ozdobny zapis pierwszej litery słowa Libra. Słowo szterling, oznacza pełnowartościowy. Pieniądze brytyjskie początkowo były srebrne, a „brytyjska moneta funt szterling” opierala się na 373g wagi najwyższej próby srebra. Funt był jednostką walutową już w 775 r. Posiadanie jednego funta pozwalało na zakup 15 krów, była to wtedy ogromna fortuna! Dlatego też, funt musiał się dzielić. Oto jego podział:
- Najmniejszą monetą użytkową był „farthing” ( 1 Farthing ważył 0,3888 grama srebra)
- 4 farthings to był 1 pens ( 1 pens ważył 1,5555g srebra)
- 12 pensów dawało jednego szylinga ( 1 szyling był warty 31,11 gram srebra )
- 20 szylingów to był 1 funt ( 373gramy najwyższej próby srebra).
Poniższe zdjęcie przedstawia sztabkę czystego srebra, która waży 31 kilogramów.
Pierwsze monety
Pierwsze monety były bite z czystego srebra, dopiero w 1158 król Henryk II wprowadził nową monetę, która została wybita z próby 0,925 (92,5%) srebra. Funt był korygowany na przestrzeni lat wielokrotnie. Co oznaczało, że im bliżej współczesności, tym monety były bite z gorszych stopów srebra, a ich waga była mniejsza. Od XV wieku do 2000 roku profesor Peter Sinclair, ekonomista z Uniwersytetu Birmingham oszacował, że siła nabywcza szterlinga spadła czterystu krotnie. Poniżej przedstawię najważniejsze wydarzenia, które zmieniły i zdefiniowały funt brytyjski w całej historii.
Historia waluty brytyjskiej
Jednym z ważniejszych wydarzeń w historii było założenie w 1694 roku Centralnego Banku Anglii, który to przejął kontrole nad funtem brytyjskim. Powstał on w momencie prowadzenia wojny z Francją, gdy kraj rozpaczliwie potrzebował środków na ten cel. Londyńczycy zostali poproszeni o wpłacanie swoich środków do Banku centralnego, w zamian zostały im obiecane 8% odsetki. Tak w przeciągu dwóch tygodni uzbierano 1 200 000 funtów, a połowę tej kwoty wykorzystano właśnie na wojnę z Francją. Gdy Anglicy wpłacali do banku funty, szylingi i pensy jako pokwitowanie otrzymywali pierwsze banknoty, czyli potwierdzenia wpłat odręcznie napisane na papierze bankowym. Każdy posiadacz banknotów banku centralnego mógł je później wymienić z powrotem na monety. Można powiedzieć, że powstanie banku centralnego wiązało się z końcem srebrnych funtów, ponieważ w 1717 roku wartość angielskiej waluty po raz pierwszy została wyrażona w złocie a nie w srebrze. Jedna uncja złota ( 31,1 gram ) warta była 4,25 funta. Ta cena funta utrzymała się aż do pierwszej wojny światowej, czyli 1 funt brytyjski był wart 7,3176 gram złota.
Parytet złota
Oficjalnie zrezygnowano ze srebra na rzecz złota w XIX wieku, i wprowadzono tak zwany parytet złota. Jego ideą było to, że każdy papierowy banknot musiał mieć pokrycie w złocie. Nie mogło być więcej banknotów jak złota w skarbcu. System ten został przyjęty przez bardzo wiele państw, co pozwoliło stworzyć pierwszy międzynarodowy system walutowy, gdzie można było porównać ceny walut. Kurs GBP był wtedy jednym z najwyższych. Sytuacja ta uległa zmianie podczas I wojny światowej. Sporo inwestorów zaczęło wycofywać swoje środki z banku i wymieniać banknoty na złote monety, aż w końcu zaczęło ich brakować. Wojna pociągnęła za sobą wysokie koszty, czym zrujnowała kraj finansowo. Wielka Brytania pożyczyła dużą ilość pieniędzy od Stanów Zjednoczonych (pożyczka była na kwotę 850 mln funtów, a odsetki kosztowały kraj około 40% wydatków rządowych). Doprowadziło to w tamtym czasie do ogromnej inflacji. Funt stracił na wartości, a Wielka Brytania zawiesiła standard złota.
Funt bez pokrycia w złocie
Od tego momentu funty brytyjskie nie mają już równoważnika w złocie, dlatego też cena funta brytyjskiego dzisiaj to już nie to samo co wtedy. W 1931 roku prognoza kursu funta nie była korzystna. Jego wartość gwałtownie spadła. Aktualny kurs funta brytyjskiego na tamte czasy wyniósł 1 GBP = 3,69 dolara. Dwa lata później Stany Zjednoczone zdewaluowały swoją walutę - dolara. Szterling osiągnął rekordowy kurs funta brytyjskiego do dolara, który wyniósł 1GBP = 5USD. W 1940 roku Wielka Brytania zawarła umowę z USA i ustaliła kurs funta do dolara amerykańskiego w wysokości 1 GBP = 4,03 USD. Kurs ten utrzymał się podczas drugiej wojny światowej.
Zalanie imperium fałszywymi banknotami
Podczas wojny naziści podjęli skuteczną próbę destabilizacji brytyjskiej gospodarki poprzez zalanie imperium brytyjskiego sfałszowanymi banknotami o nominale £5, £10 , £20 i £50. Do 1945 roku 142 fałszerzy wyprodukowało 8 965 080 banknotów, których wartość przekroczyła 134 610 810 funtów. Bank Anglii był zmuszony wycofać wszystkie pieniądze o nominale powyżej 5 funtów. Do obiegu krajowego powróciły dopiero później. Stopniowo przywracano poszczególne nominały banknotów: £10 przywrócono w latach ’60, potem £20 w latach ’70, na samym końcu £50 przywrócono w latach osiemdziesiątych.
Najniższy kurs funta
Po wojnie rząd angielski był zmuszony zaktualizować notowania funta brytyjskiego i zdewaluował narodową walutę o 30,5% do dolara. Cena funta brytyjskiego wyniosła 1GBP = 2,80 USD.
Prognoza funta nie napawała optymizmem. W roku 1967 w Wielkiej Brytanii rozpoczął się kryzys, który spustoszył całą brytyjską gospodarkę. Szterling został zdewaluowany o ponad 14%. Teraz nowa stawka wynosiła 2,4 dolara za 1 funta. Dziewięć lat później wysokie bezrobocie i inflacja spowodowały, że Wielka Brytania otrzymała kolejną dużą pożyczkę od Stanów Zjednoczonych, a wartość funta spadła jeszcze bardziej. Jeden funt kosztował wtedy 1,7 dolara.
Pozwolę sobie teraz na powrót do początku artykułu i przypomnienie, że omawiając wszystko powyższe, w dalszym ciągu 1 funt dzieli się na 240 pensów, bądź 20 szylingów. Było tak aż do 15 lutego 1971! Dopiero od tego momentu funt przeszedł na system dziesiątkowy, co oznacza, że £1 = 100 pensów. Sprawa ważna, jednak w całej historii wartości funta to tylko przerywnik. Funt w stosunku do dolara dalej się osłabiał, a najniższy historyczny kurs funta zanotowano w 1985 roku, gdzie 1 funt wart był jedynie 1,05 dolara.
Rządziła już wtedy Margaret Thatcher, która to w 1988 roku zdecydowała się związać funta z marką niemiecką, a jej konserwatywny rząd w 1990 roku postanowił przyłączyć funta do Europejskiego Mechanizmu Kursowego (ERM) 1 funt kosztował wtedy 2,95 marki niemieckiej. Rząd brytyjski za wszelką cenę chciał utrzymać kurs funta powyżej 2,70 za markę niemiecką.
Dlaczego Wielka Brytania zrezygnowała z EURO?
Jednak już w 1992 roku, aby uniknąć zapaści gospodarczej Wielka Brytania została zmuszona do opuszczenia systemu i wynegocjowała klauzulę pozwalającą na pozostanie poza strefą euro. Ale co tak naprawdę się stało? George Soros amerykański inwestor twierdził, że aktualny kurs funta jest za wysoki. Dokonał ataku na funta, zaangażował 10 mld dolarów i zagrał na zniżkę kursu. Kurs funta angielskiego faktycznie spadł o ponad 20 procent w ciągu kilku dni do poziomu 2,20 marki niemieckiej za jednego funta, a dzień 16 września 1992 roku został nazwany w Wielkiej Brytanii Czarną Środą.
Opuszczenie przez Zjednoczone Królestwo systemu ERM przygotowujące kraje Unii do Przyjęcia wspólnej waluty Euro, umożliwiło nieznaczne ożywienie brytyjskiej waluty oraz powstrzymanie zapaści gospodarczej. Jednak po niespełna dziesięciu latach odrodzenia funt znowu zaczął tracić na wartości. W 2001 roku za jednego funta można było kupić już tylko 1,4 dolara.
Historia funta, kurs wymiany waluty po kryzysie finansowym
Upadek amerykańskiego banku inwestycyjnego Lehman Brothers w 2008 roku wywołał globalny kryzys finansowy. Podczas kryzysu kurs funta szterlinga był równy 1,4 dolara. Przez kolejne osiem lat utrzymywał się na tym samym poziomie aż do roku 2016, kiedy to obywatele brytyjscy zagłosowali za opuszczeniem Unii Europejskiej. Po ogłoszeniu wyników referendum cena funta angielskiego spadła do najniższego poziomu od 30 lat do 1,33 dolara za 1 funta i zrodziła obawy o przyszłość Zjednoczonego Królestwa.
Po ile stoi funt dzisiaj i o ile może jeszcze spaść? Nikt nie chce ryzykować zgadywania. Jedno jest pewne, podobnie jak samo imperium, funt brytyjski nie jest tym, czym był kiedyś. Na początku roku 2020 cena funta w kantorach utrzymywała się na poziomie 1,30 za dolara.
Wielka Brytania była kiedyś ważnym centrum handlowym i przemysłowym. Kapitał brytyjski finansował koleje w Indiach i Australii, porty żeglugowe w Azji i plantacje bawełny w Stanach Zjednoczonych. Funtami można było płacić w dowolnym miejscu na Ziemi. Ciągły spadek wartości funta, podkreśla jednak zmieniające się losy samej Wielkiej Brytanii. Jej miejsce w światowej gospodarce zdominowanej przez Stany Zjednoczone i Chiny ciągle się zmniejsza.
Kurs funta do dolara najlepiej widać na wykresie. Poniższa grafika pokazuje tendencje GBP/USD od roku 1953 do 2020 roku. Brytyjczycy to dumny naród i z pewnością nie raz, tak jak to już bywało w przeszłości, będą próbować wesprzeć funta. Jednak żyjemy w czasach, w których wartość funta nigdy nie była tak blisko wartości euro lub dolara amerykańskiego. Czas pokaże, jak bardzo destrukcyjny w skutkach okaże się Brexit i w jaki sposób wpłynie on na handel brytyjski oraz przelewy z UK do Polski. Od tego będzie zależeć cena funta angielskiego i to, czy zrówna się z dolarem, co nigdy wcześniej się nie wydarzyło.
Kursu funta dzisiaj
Choć na rynkach światowych raczej nie przelicza się funty na PLN, my to dzisiaj zrobimy. Mówiąc wprost, historia kursu funta to bardzo często temat numer 1 wśród Polaków mieszkających w Anglii. Zaczniemy od roku 1990, czyli okresu kiedy kurs złotówki został uwolniony z powodu zmiany systemu. Od tego momentu, Polacy zaczęli zadawać sobie pytanie: Po ile funt brytyjski?
Wykres funta do złotówki pokazuje nam, że okres pierwszych lat transformacji w Polsce to także okres kształtowania ostatecznego poziomu kursu GBP/PLN. Można powiedzieć, że dopiero od wejścia Polski do Unii Europejskiej, nasza gospodarka była na tyle stabilna, że notowania funta stały się choć odrobinę przewidywalne. Choć dla osoby, która mieszka w Wielkiej Brytanii i regularnie realizuje przelewy funtów na konto złotówkowe różnice te w dalszym ciągu są znaczące.
W dniu kiedy Polska stała się członkiem Unii Europejskiej ceny funta do złotówki plasowały się na poziomie 7,1409. Był to najwyższy kurs funta brytyjskiego do naszej waluty. Od maja 2004 roku, funt już nigdy nie wzniósł się tak wysoko. Od tamtej pory systematycznie słabł, tak aby w 2008 roku osiągnąć swoje minimum. W tamtym czasie, kurs funta w kantorach osiągnął pułap 4,05 zł. Zapaść była spowodowana upadkiem amerykańskiego banku Lehman Brothers i tym, że funt od lat jest powiązany z gospodarką USA.
Choć w kolejnych latach funt umacniał się w stosunku do złotówki to decyzja podjęta w 2016 roku przez Brytyjczyków o Brexicie spowodowała niepewność. Od tego momentu kurs funta do złotówki ponownie słabł. Umowa brexitowa podpisana na początku 2020 roku przez Unię Europejską i Zjednoczone Królestwo wprowadziła chwilę oddechu i zahamowała spadki funta. Kurs funta dzisiaj i prognoza funta to znak zapytania. Dopiero kolejne lata pokażą jak bardzo destrukcyjny w skutkach okaże się Brexit i w jaki sposób wpłynie on na handel brytyjski i przekazy pieniężne.
